Alfabet grecki

 Jak wymawiać greckie litery?

W powyższej tabelce znajdziemy wymowę greckich liter, ale dotyczy ona ich samych, nie zaś ich wymowy w słowach w mowie. I tak A, czyli alfa, wymawiana jest w niej dokładniej tak samo jak polskie A/a. Warto wiedzieć, że Grecy literą A zapisywali też cyfrę jeden, zwłaszcza przy imionach władców. Litera B dla odmiany wymawiana jest jako polskie W (podobnie jak w alfabecie wschodnim, dopiero w starożytności potocznie wymawiano B i tak się przyjęło); analogicznie służyła do zapisu cyfry 2. Grecką gammę wymawia się jak polskie gh; zapisywano nią też cyfrę 3. Delta to polskie dh i cyfra 4. Epsilon jest tożsamy z polskim E (i określa też cyfrę 5). Dzetę wymawia się już inaczej (Grecy mówią nie dzeta a zita), jak polskie Z; do tego zapisywano nią cyfrę... nie 6, a 7, gdyż kształtem tą właśnie liczbę przypomina. H, czyli eta (bądź ita) wypowiadamy jak I; jest też zapisem cyfry 8. Egzotyczną w zapisie dla nas tetę czytamy jak th, czyli coś zbliżonego do naszego F, a w systemie liczbowym zapisuje się nią 9. Jota, czyli I, wymawiać można albo jak J (na początku wyrazów), albo jak I; zastępuje też cyfrę 10. Popularna kappa to odpowiednik polskiego K i cyfry 20, zaś lambda literki L i cyfry 30. Z mi i ni – M i N – problemów nie ma, to odpowiedniki polskiego M i N (a także 40 i 50). Ksi w mowie usłyszymy jako ks (jest też cyfrą 60), a omikron jako O (i zastępuje 70). Pi i ro to polskie P i R (poza tym 80 i... 100, a nie 90). Sigma mieści się pomiędzy polskim S i SZ, oznacza też cyfrę 200. Tau to polskie T (i 300), a ypsilon to po raz kolejny I (i 400). Phi/fi wymawiamy F, kchi/chi jak H (to też 500 i 600), zaś psi jako PS (to 700). Pozostała wreszcie omega wymawiana jak O (i zastępująca też 800). Całość układa się w „ap to alfa os to omega”, odpowiednik naszego „od a do z”.

Kiedy powstał alfabet grecki?

Uważa się, że alfabet grecki powstał około IX w. p.n.e., na styku kultury greckiej i kultury ludów Lewantu, skąd zaczerpnięto wiele elementów; ogólnie przyjmuje się, że alfabet grecki pochodzi z alfabetu fenickiego. Litery jego służyły – co widać na przykładzie powyżej – jako zapis cyfr, ale i notacja muzyczna. Początkowo istniało wiele regionalnych jego odmian, z czasem wyparła je odmiana jońska, która po niewielkich zmianach funkcjonuje aż do dziś w języku nowogreckim. Ma 24 litery, które można zapisywać w formie małych i wielkich liter. W starożytnej grece było ich jednak o 7 więcej, dziś (a w zasadzie już od wieków) nie są używane lub zostały uproszczone, mowa o literach digamma, stigma, heta, kaj, san, koppa i sampi. Co ciekawe, Grecy początkowo, przez 3-4 wieki – pisali od prawej do lewej, w dodatku jednym ciągiem, bez znaków przestankowych!