Rzadko dziś używane cyfry rzymskie kryły w sobie niejedną tajemnicę związaną z ich zapisem.
Specyfika liczb rzymskich, ich zapis
W tabeli poniżej zamieszczono liczby rzymskie z odpowiednikami liczb arabskich. Należy pamiętać że liczby rzymskie nie posiadają ułamków, a obliczenia matematyczne (takie jak dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie) na tych liczbach są dość trudne. To właśnie było głównym powodem odejścia od liczb rzymskich. Liczby rzymskie składają się z siedmiu znaków I, V, X, L, C, D, M. Polecamy korzystanie z Kalkulator liczb rzymskich. Aby liczbę arabską zamienić na rzymską należy kolejne jej składowe zamienić na liczby rzymskie i zapisać obok siebie np. liczba 1234 to 1000 + 200 + 30 + 4 co możemy zamienić na M + CC + XXX + IV co w wyniku daje liczbę rzymską MCCXXXIV.
| \(\text{Liczba arabska}\) | \(\text{Liczba rzymska}\) |
| \(1\) | \(I\) |
| \(2\) | \(II\) |
| \(3\) | \(III\) |
| \(4\) | \(IV\) |
| \(5\) | \(V\) |
| \(6\) | \(VI\) |
| \(7\) | \(VII\) |
| \(8\) | \(VIII\) |
| \(9\) | \(IX\) |
| \(10\) | \(X\) |
| \(20\) | \(XX\) |
| \(30\) | \(XXX\) |
| \(40\) | \(XL\) |
| \(50\) | \(L\) |
| \(60\) | \(LX\) |
| \(70\) | \(LXX\) |
| \(80\) | \(LXXX\) |
| \(90\) | \(XC\) |
| \(100\) | \(C\) |
| \(200\) | \(CC\) |
| \(300\) | \(CCC\) |
| \(400\) | \(CD\) |
| \(500\) | \(D\) |
| \(600\) | \(DC\) |
| \(700\) | \(DCC\) |
| \(800\) | \(DCCC\) |
| \(900\) | \(CM\) |
| \(1000\) | \(M\) |
| \(1500\) | \(MD\) |
| \(2000\) | \(MM\) |
| \(3000\) | \(MMM\) |
| \(4000\) | \(MMMM\) |
| \(5000\) | \(\overline{V}\) |
| \(10 \: 000\) | \(\overline{X}\) |
| \(50 \: 000\) | \(\overline{L}\) |
| \(100 \: 000\) | \(\overline{C}\) |
| \(500 \: 000\) | \(\overline{D}\) |
| \(1000 \: 000\) | \(\overline{M}\) |
Liczenie bez zera
Skomplikowany zapis i sposób liczenia, brak ułamków (wyjątkiem S, które niekiedy oznaczało połowę, dosłownie 6/12, jako że obowiązywał system dwunastkowy, a dodawano też do tej litery kropeczki oznaczające mniejsze wartości), kłopoty z zapisem dużych cyfr, brak liczb ujemnych to tylko niektóre minusy liczb rzymskich, które doprowadziły do ich marginalizacji. Kolejnym był brak zera – w miejscu wielokrotności i potęg trzeba było używać stosownych znaków dodatkowych; od średniowiecza w zapisie rzymskim 0 zapisywano jako N (nulla/nihil), co przetrwało do XX wieku w branży aptekarskiej. Imperium Rzymskie było ogromne, stąd też w różnych regionach różnie zapisywano te znaki, ba, nawet podstawowe cyfry były nieraz zapisywane odrobinę inaczej (na przykład IIX jako 8 lub IIXX jako... 22 – ten ostatni zapis łączy się z łacińską wymową liczb, w której 22 brzmi dosłownie „dwa i dwadzieścia”). To zróżnicowanie w zapisach pogłębiło się tylko w średniowieczu – zapanował istny chaos, wielu badaczy „improwizowało” z zapisywaniem cyfr rzymskich. Wprowadzenie cyfr arabskich nie tylko ułatwiło i przyspieszyło liczenie, ale i było ujednoliceniem całego systemu. Można też było zapisywać większe liczby bez znaków dodatkowych, bowiem w standardowym zapisie największą liczbą jaką można zapisać w systemie rzymskim jest 3999 – MMMCMXCIX: kanoniczny zapis liczb rzymskich nie pozwalał już na zapisanie 4000, gdyż zakazane było umieszczanie czterech takich samych znaków obok siebie (stąd spotykany na niektórych zegarach zapis IIII a nie IV to zabieg artystyczny lub błędny z klasycznymi wytycznymi rzymskimi). Cyfrę 4000 zapisywano jako XL umieszczone między dwiema pionowymi kreskami – oznaczały one, że to 40 pomnożone razy 100. Jeszcze u schyłku Rzymu kanoniczny zapis nie pozwalający stawiać obok siebie czterech takich samych znaków zaczął funkcjonować obok zapisy addytywnego, który to dopuszczał. Dochodziło do dziwnych sytuacji, w wielu dokumentach te same cyfry zapisywano na dwa sposoby, co zresztą tutaj daleko szukać – na bramach Koloseum znajdziemy przykłady obu zapisów, a na starych nagrobkach znajdziemy i XXXXXX...
Opinie - Liczby rzymskie
Wreszcie sobie przypomniałam wiedzę ze szkoły.
MX to ile
Mi nie pomogło. Bo. Chciałam oblićenie tego xcv|||
dziękuję
fajno
Jaka loczba to CCLCCLXC? Prosze o szybką odpowiedz
Bardzo pomocne do sprawdzianów
MCCXXXIV
fajne pomogło mi w zadaniu domowym
Bardzo przydatne informacje zwłaszcza do szkoly
dziękuję!!
przydatne w sumie
Fajne na ściąge
SUPER
Extra
Fajnie
Fajnie ekstra
SUPER!
1444