Podwielokrotności i wielokrotności jednostek podstawowych

Najstarsze nazwy podwielokrotności i wielokrotności liczą sobie już 230 lat, najmłodsze dodano dosłownie przed kilku laty.

Tablica nazw podwielokrotności i wielokrotności jednostek podstawowych

Standaryzacja podwielokrotności i wielokrotności jednostek podstawowych

Podwielokrotności i wielokrotności pozwalają w zwięzły i prosty sposób zapisać odpowiednio małe i duże wartości. W międzynarodowym układzie SI; 6 z nich pochodzi z systemu obowiązującego już w latach 90. XVIII wieku, ostatnie zaś zatwierdzono zaledwie przed 3 laty, w roku 2022. W sumie jest 20 takich zatwierdzonych przedrostków, które można łączyć z konkretnymi jednostkami.

Najstarsze i najmłodsze podwielokrotności i wielokrotności

Najstarszą wielokrotnoscią jest kilo, nazwa ta została oficjalnie przyjęta po rewolucji francuskiej, w roku 1795. Kilka miesięcy potem na listę trafiły hekto, deka, decy, centy i mili. Niespełna 100 lat później pojawiły się mega i mikro, cała ta ósemka została zatwierdzona przez międzynarodowe towarzystwa w 1947 roku, ale dopiero w 1960 zaczęła obowiązywać, razem z tera, giga, piko i nano. Następne dodawano w roku 1964, 1975 i 1991. W tym ostatnim rzucie na listę trafiły jeszcze zette i yotte, oznaczane kolejno Z i Y, a oznaczające 10 do potęgi 21 i 24, a także zepto i yocto, oznaczane z i y, a analogicznie oznaczające 10 do podobnych potęg ujemnych. W 2022 roku brytyjski metrolog Richard JC Brown wysunął propozycję dodania czterech nowych podwielokrotności i wielokrotności, co zostało przyjęte. Kolejne, te najnowsze to ronna (R) i quetta (Q), czyli 10 do potęgi 27 i 30, ronto (r) i quecto (q), 10 do potęgi -27 i -30. To już ostatnie z możliwych przedrostków oznaczonych literami łacińskimi, wszystkie zostały już bowiem wykorzystane jako oficjalnie uznawane jednostki, oznaczenia i prefiksy. Wszystkie symbole prefiksów metrycznych są oznaczone małymi lub dużymi literami łacińskimi, ale jest jeden wyjątek – to mikro, którego symbolem jest litera grecka, zdecydowano się na nią, gdyż istniały już inne prefiksy z literką m; użycie greckiej litery skomplikowało nieco sytuację w zapisie na klawiaturze maszynowej i komputerowej, stąd można spotkać inne jej zapisy: mc, mic i u. Prefiksów nie można łączyć w jednym wyrazie – i tak nie można podać, że coś waży 1 mikrokilogram (mikro i kilo, są już dwa przedrostki), ustalono, że to miligram. Z ekstremalnych przykładów użycia najmniejszych i największych podwielokrotności i wielokrotności można wymienić masę elektronu, która wynosi 1 rontogram (rg), a także masę Ziemi, wynoszącą 6 ronnagramów (Rg); masa Jowisza ustalona z kolei została na 2 quettagramy (Qg).
W starych dziełach naukowych i zapisach sprzed wieków można znaleźć kilka prefiksów, które wyszły już (lub niemal wyszły) z użycia: myria/myrio, double, demi, hebdo.