Inflacja popytowa (pieniężna) definicja i przykłady

Inflacja popytowa oznacza, że globalny popyt wzrasta szybciej niż produkcja, więc ludzie są skłonni zapłacić więcej, byle tylko dostać potrzebny im towar. Wzrost globalnego popytu jest spowodowany zwiększeniem się zapotrzebowania (zwiększenia wydatków) ze strony różnych podmiotów gospodarujących, np. państwa, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, podmiotów zagranicznych (może na niego wpływać np. wzrost zatrudnienia w gospodarce przy znacznym wykorzystaniu mocy produkcyjnych). Nadwyżka popytu nad podażą przy danych cenach powoduje powstanie luki inflacyjnej, a ponieważ w krótkim czasie nie ma możliwości odpowiedniego zwiększenia podaży, powstanie tej luki przyczynia się do wzrostu cen. Zrównanie popytu i podaży jest możliwe dopiero przy wyższych cenach. Istota inflacji popytowej została ukazana na wykresie poniżej.

Z wykresu wynika, że początkowo punkt równowagi gospodarki znajduje się w punkcie A₀ i jest on punktem przecięcia krzywej podaży A₀S₀ z krzywą popytu A₀D₀, w którym poziom cen wynosi P₀ (cena wyjściowa). Przykładowo przy danej cenie wielkość globalnego  popytu na produkty rolne jest równa wielkości podaży na te produkty.

Następnie ma miejsce wzrost popytu, który powoduje przesunięcie się krzywej globalnego popytu A₀D₀ w prawo do krzywej A₁D₁. Odcinek A₀B przy cenie wyjściowej P₀ wskazuje wielkość luki inflacyjnej, tj. nadwyżki popytu nad podażą przy danych cenach. Przykładowo popyt globalny na produkty rolne przewyższa wielkość podaży tych produktów przy wcześniej przyjętej cenie.

Luka inflacyjna wskazuje na odchylenia między tym, co gospodarka może osiągnąć, a tym, co realnie wypracowuje w średnich i dłuższych okresach. Jest ważną informacją o relacjach między poziomem produkcji i poziomem inflacji. Przykładowo przy dużej luce zmniejsza się prawdopodobieństwo wystąpienia silnej proinflacyjnej presji popytowej, natomiast zamykanie luki może wskazywać na pojawienie się takiej presji.

W wyniku procesów dostosowawczych dochodzi do zrównania popytu z podażą w punkcie A₁, przy nowej, wyższej cenie P₁. Przykładowo w wyniku wzrostu cen produktów rolnych dochodzi do ponownego zrównania popytu globalnego na te produkty z podażą na nie.

Po osiągnięciu równowagi proces dalszego wzrostu cen może ulec zatrzymaniu lub zjawiska inflacyjne mogą być kontynuowane. Przykładowo, jeśli mimo zwiększonych wydatków pieniężnych nabywcom nie udaje się kupić większej ilości dóbr, czyli ich zwiększony popyt globalny na produkty rolne nie zostaje zaspokojony, wówczas zagregowana krzywa popytu przesunie się dalej w prawo, w wyniku czego powstaje kolejna luka inflacyjna i tym samym dochodzi do dalszego wzrostu cen produktów rolnych.

Inflacja popytowa występuje np. w okresach wojen, kiedy państwo ponosi olbrzymie wydatki na zbrojenia oraz występuje wysoki stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych, co przyczynia się to do gwałtownego wzrostu cen. W krajach, które są mniej rozwinięte pod względem gospodarczym (należy do nich również Polska), inflacja popytowa obejmuje przede wszystkim ceny artykułów żywnościowych pochodzenia rolniczego. Wynika stąd, że podaż produktów rolnych w tych krajach jest mało elastyczna, tj. zależna od cyklu przyrodniczego lub biologicznego. Przykładowo, gdy rosną dochody ludności, zwiększa się przede wszystkim popyt na artykuły żywnościowe, które stanowią od 35 do 40% przeciętnych wydatków ludności.

Zjawisko inflacji popytowej miało miejsce w Polsce w latach 2004 – 2008. Okres ten charakteryzował się znacznym wzrostem wynagrodzeń oraz wzrostem dostępności kredytów hipotecznych Sytuacja taka pozwoliła wielu osobom na podjęcie decyzji o zakupie własnego mieszkania, w wyniku czego nastąpił znaczny wzrost popytu na rynku nieruchomości, a tym samym bardzo dynamiczny wzrost cen mieszkań w większości polskich miast.

W przypadku wystąpienia inflacji popytowej celem polityki pieniężnej jest powstrzymanie wzrostu wydatków w taki sposób, aby zagregowany popyt nie wykraczał poza możliwości produkcyjne gospodarki. Narzędziem, które służy osiągnięciu takiego celu, jest podwyższenie rynkowych stóp procentowych. W tym celu bank centralny dokonuje przykładowo operacji otwartego rynku (sprzedaż papierów wartościowych z przyrzeczeniem odkupu), podnosi stopy procentowe banku centralnego lub zwiększa wymogi rezerw obowiązkowych. Działania te wpływają na spadek lub redukcję wzrostu podaży pieniądza, przez co dochodzi do wzrostu rynkowych stóp procentowych. Powodzenie działań w znacznym stopniu zależy od kształtu krzywych popytu na pieniądz i popytu inwestycyjnego oraz oczekiwań, co do przyszłej koniunktury w gospodarce i przyszłej inflacji.