Prawa Mendla to podstawowe zasady dziedziczenia chromosomowego, sformułowane na podstawie badań nad krzyżowaniem grochu zwyczajnego przez Grzegorza Mendla.
I prawo Mendla (prawo czystości gamet) – każda komórka płciowa wytworzona przez organizm zawiera tylko jeden allel z danej pary alleli genu, tzn. organizm potomny otrzymuje po jednym allelu (czynniku dziedziczenia) od każdego z rodziców.
Przykładowo, skrzyżowanie rośliny grochu, z jednym rodzicem mającym genotyp AA (gdzie A reprezentuje allel dominujący) i drugim rodzicem mającym genotyp aa (gdzie a reprezentuje allel recesywny), każda roślina rodzicielska wytworzy gamety zawierające tylko jeden allel, A lub a. Po zapłodnieniu organizmy potomne odziedziczą po jednym allelu od każdego rodzica, tworząc różne kombinacje genotypów (AA, Aa lub aa) i fenotypów (m.in. wygląd rośliny, metabolizm, odporność na warunki środowiska).
II prawo Mendla (prawo niezależnej segregacji cech) – cecha kodowana przez jedną parę alleli jest dziedziczona niezależnie od innej cechy, kodowanej przez inną parę alleli.
Przykładem może być krzyżowanie roślin grochu o różnym kolorze kwiatów (np. fioletowy vs. biały) i kształcie nasion (np. gładkie vs. zmarszczone). Jeśli jedna roślina ma genotyp AAbb (fioletowe kwiaty i nasiona gładkie), a druga roślina ma genotyp aaBB (białe kwiaty i nasiona zmarszczone), to w wyniku krzyżowania uzyskamy rośliny potomne o genotypach AaBb. Obie cechy, kolor kwiatów i kształt nasion, segregują się niezależnie od siebie, tworząc różne kombinacje genotypów i fenotypów w potomstwie.
Dwa powyższe prawa Mendla stanowią fundament podstawowych zasad dziedziczenia i pomagają w zrozumieniu sposobu, w jaki cechy genetyczne przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Podstawową zasadą, na której opierają się oba prawa, jest fakt, że geny znajdują się na chromosomach, a organizm potomny dziedziczy po jednym z każdej pary chromosomów od swojego rodzica. To właśnie geny, czyli fragmenty DNA, zawierają informacje odpowiedzialne za różne cechy organizmu. Należy pamiętać, że prawa Mendla mają swoje ograniczenia. Przede wszystkim dotyczą jedynie sytuacji, w których geny działają niezależnie od siebie i nie występuje tzw. dominacja niezupełna czy interakcje genetyczne. Istnieją również inne czynniki wpływające na dziedziczenie, takie jak epigenetyka czy interakcje gen-gen i gen-środowisko, które mogą wprowadzać bardziej złożone scenariusze dziedziczenia, niemożliwe do przewidzenia opierając się jedynie na I i II prawie Mendla.
I i II prawo Mendla Wasze opinie