W układzie nerwowym ze względu na wykonywane funkcje, położenie i budowę wyróżniamy ośrodkowy (centralny) układ nerwowy (OUN) oraz obwodowy układ nerwowy.
Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Jest to "centrala" organizmu – na bieżąco odbiera, analizuje i przetwarza informacje pochodzące ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego i wysyła właściwe, zależące od sytuacji odpowiedzi do narządów wykonawczych. Odpowiadają za to nerwy czaszkowe (12 par; wychodzą właściwie z samego mózgu, większość posiada komponentę autonomiczną; odpowiadają m.in. za poruszanie oczami, węch) i rdzeniowe (31 par; wychodzą z rdzenia, zaopatrują ruchowo i czuciowo ciało) – to one łączą mózgowie i rdzeń z różnymi częściami ciała i budują obwodowy układ nerwowy. Układ ten odbiera informacje z całego ciała, przesyła je do OUN oraz przewodzi odpowiedzi na nie z mózgowia i rdzenia kręgowego do narządów wykonawczych.
W obwodowym układzie nerwowym można wyróżnić układy somatyczny i autonomiczny, które współpracują ze sobą. Układ somatyczny odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego i kieruje pracą mięśni szkieletowych, natomiast autonomiczny (wegetatywny) odbiera bodźce pochodzące ze środowiska wewnętrznego i kontroluje pracę narządów, których działanie jest niezależne od naszej woli (np. mięśnia sercowego lub wydzielanie płynów ustrojowych jak pot).
W układzie autonomicznym, czyli niezależnym od naszej woli, wyróżniamy część współczulną i przywspółczulną. Oba wpływają na te same narządy, dominując w konkretnych sytuacjach w zależności od potrzeby. Układ współczulny działa stymulująco i mobilizuje organizm do działania w sytuacjach stresowych. Układ przywspółczulny pełni funkcje odwrotne – hamuje aktywność narządów i wycisza organizm, ale umożliwia np. wydzielanie gruczołowe. Układ współczulny powoduje na przykład skurcz oskrzeli, rozszerzenie źrenic, które pojawia się, gdy organizm przygotowany jest do obrony lub ucieczki, ale też zatrzymuje wydalanie kału i moczu. Układ przywspółczulny sprawia, że źrenice się zwężają, a oczy już nie są tak wrażliwe na informacje płynące z otoczenia, oskrzela rozszerzają (co zastosowanie ma w lekach na astmę).
Budowa układu nerwowego Wasze opinie